Γνωρίζουμε ότι μορφές μπουζουκιού με περισσότερες από τρείς διπλές χορδές (τρίχορδο), προϋπήρχαν του Μανώλη Χιώτη. Για παράδειγμα σύμφωνα με μαρτυρία του οργανοποιού Αράμ Τσακιριάν, ο παλαιός τεχνίτης οργανοποιός Γρηγόρης Κοβουσιάδης (τον οποίο αναφέρει και ο Μάρκος στην Αυτοβιογραφία του) είχε φτιάξει στον Αργύρη Βαμβακάρη (αδελφό του Μάρκου) ένα 10-χορδο μπουζούκι.

Όμως το τετράχορδο μπουζούκι στη μορφή που τον γνωρίζουμε σήμερα (κούρδισμα Ρε-Λα-Φα-Ντο), είναι απολύτως σίγουρο ότι καθιερώθηκε από τον Μανώλη Χιώτη τη δεκαετία του ’50.


Εφημερίδα ‘ΕΜΠΡΟΣ’ 6-9-1961

Αρκετό καιρό τώρα στριφογύριζε μέσα μου το ερώτημα με ποιόν οργανοποιό άραγε να συνεργάστηκε ο Χιώτης για να το φέρει στην τελική του μορφή;

Στις αναζητήσεις για την απάντηση, έβρισκα διάφορες εκδοχές και παραπάνω από ένα  οργανοποιούς διεκδικητές της πατρότητας του τετράχορδου. Για παράδειγμα στην ιστοσελίδα  www.zozef.gr στο Ιστορικό αναφέρονται τα εξής:

«Ο Ζοζέφ Τερζιβασιάν (1916-1999), διάσημος οργανοποιός στην Ελλάδα, κατασκεύαζε χειροποίητα μουσικά όργανα, κυρίως μπουζούκια. Εγινε διάσημος για την υλοποίηση – μαζί με τον βιρτουόζο του μπουζουκιού Μανώλη Χιώτη – του οκτάχορδου μπουζουκιού που μεταμόρφωσε το παραδοσιακό εξάχορδο και το κατέστησε ένα κλασικό ορχηστρικό όργανο.»

Το θέμα είναι ότι σύμφωνα με μαρτυρία σε μένα προσωπικά, της κόρης του παλαιού οργανοποιού Γιώργου Παναγή,  ο Μανώλης Χιώτης μετά το ξενύχτι στο κέντρο που δούλευε, περνούσε με την Κάντιλακ που είχε τότε, πρωί-πρωί από το σπίτι τους στο Φάληρο και έπαιρνε τον πατέρα της για να πάνε να συνεχίσουν την προσπάθεια να φτιάξουν το τετράχορδο.  Ήταν απολύτως σίγουρη ότι οι Παναγήδες κατασκεύασαν το τετράχορδο με οδηγίες του Χιώτη. Επίσης από άλλες πηγές έμαθα ότι ο Χιώτης έπαιζε κυρίως με όργανα των αδελφών Παναγή. Αν και αυτό ήταν ακόμα μια σοβαρή ένδειξη, δεν αποτελούσε και απόδειξη. Εξ άλλου όλοι  οι μουσικοί συχνά απευθύνονται σε διάφορους καλούς οργανοποιούς. Έτσι κάποια χρονική στιγμή, ο Χιώτης έπαιξε και με όργανα που είχε κατασκευάσει ο Οννίκ Τσακιριάν. Η κατάσταση έμοιαζε μπερδεμένη.

Να όμως που έφτασε η στιγμή να ξεκαθαρίσει πλήρως το τοπίο. Και η πράξη αυτή γίνεται με τον πιο επίσημο τρόπο, από τον ίδιο τον Μανώλη Χιώτη. Μετά από αρκετές αναζητήσεις, ανακάλυψα μια συνέντευξή του στην εφημερίδα «Εμπρός» στις 9-9-1961.  Την συνέντευξη υπογράφει ο συνεργάτης της εφημερίδας Σταμάτης Φιλιππούλης. Το επίμαχο κομμάτι του δημοσιεύματος είναι το εξής:

{ …….

«Άκουσα ένα δίσκο του Μάρκου Βαμβακάρη. Μου άρεσε ο ήχος που κατ’ευθείαν έφθανε στην καρδιά μου. Ζήτησα να γνωρίσω αυτό το όργανο. Όταν τόπιασα στα χέρια μου, μου φάνηκε σαν να είμαστε φίλοι από καιρό. Μόνο που ο «φίλος» ήταν «ημιτελής». Δηλαδή είχε τρεις χορδές κι εγώ, στα χρόνια που ακολούθησαν, σκεφτόμουν πώς να του δώσω άλλη μια χορδή να γίνει σωστό όργανο. Και τελικά το κατάφερα…»

Έτσι το 1955 το μπουζούκι με τις τρείς χορδές του «ρε,λα,ρε» αλλάζει σε «ρε, λα , φα, ντο» και με την ευκαιρία αυτή ο Μανώλης παίρνει και σχετικό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας.

Κατασκευαστές του νέου μπουζουκιού ήταν οι θαυμάσιοι οργανοποιοί αδελφοί Παναγή, μαέστροι στο είδος τους.

………}

Μάλιστα παρακάτω  αναφέρεται ότι ο Χιώτης λόγω του διπλώματος ευρεσιτεχνίας, αρχικά απαγόρευε στους Παναγήδες να πουλάνε τετράχορδα μπουζούκια σε άλλους μουσικούς. Στη συνέχει όμως έδωσε την άδειά του ώστε το νέο όργανο «να γίνει κτήμα όλων».


Τετράχορδο μπουζούκι κατασκευής Αφών Παναγή

Στο ίδιο δημοσίευμα αναφέρεται ότι ο Χιώτης ήταν ο πρώτος Έλληνας μουσικός που εισήγαγε ηλεκτρική κιθάρα στην Ελλάδα το 1947, και ο πρώτος που έκανε το μπουζούκι του ηλεκτρικό.

Οι Αδελφοί Παναγή λοιπόν, το 1955!