Καλό Καλοκαίρι!

Επειδή θα βρίσκομαι όλο το καλοκαίρι σε μέρος χωρίς ADSL, με πρόσβαση στο Internet μόνο μέσω του τηλεφώνου, η δραστηριότητα του blog θα ξαναρχίσει δυναμικά τον Σεπτέμβριο. Παρόλα αυτά, το email δεν θέλει και μεγάλες ταχύτητες και έτσι η ηλεκτρονική μου επικοινωνία δεν θα σταματήσει εντελώς (ελπίζω).

ΚΑΛΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ!!

Πανηγύρης Παναγής

Το όνομα των αδελφών Παναγή (Γιώργος και Βασίλης) είναι από τα πιο γνωστά στον κόσμο της οργανοποιίας. Τη μεγαλύτερη φήμη τους την απέκτησαν μεταξύ 1950 και 1980, κυρίως ως κατασκευαστές κιθάρας (κλασικής και λαϊκής). Όμως, παρά την μεγάλη φήμη τους, στάθηκε σχεδόν αδύνατο να βρω έστω και το παραμικρό στοιχείο ή δημοσίευμα γι αυτούς. Ίσως είναι από τα χαρακτηριστικά της γενικότερης αδιαφορίας που υπάρχει για τον λαϊκό μας πολιτισμό και τους ανθρώπους του. Πολύ περισσότερο βέβαια δεν υπάρχουν στοιχεία για τον πατέρα τους, Πανηγύρη Παναγή που ήταν και αυτός οργανοποιός. Έτσι τα στοιχεία που δημοσιεύονται στο παρόν άρθρο, είναι αποτέλεσμα προσωπικής έρευνας, αναζήτησης και επαφών με τους απογόνους των αδελφών Παναγή (τους οποίους θα ήθελα να ευχαριστήσω και άλλη μια φορά δημοσίως). Από αυτή την άποψη είναι μοναδικά και είναι η πρώτη φορά που δημοσιεύονται.

Όλα ξεκίνησαν από την Μάκρη της Μ. Ασίας, όπου ο οργανοποιός Πανηγύρης Παναγής είχε το εργαστήριό του. Σύμφωνα με τους συγγενείς της οικογένειας Παναγή, στη Μικρά Ασία το όνομα Πανηγύρης ήταν συνώνυμο του Παναγιώτης. Ο Πανηγύρης Παναγής απέκτησε δύο παιδιά. Και τα δύο γεννήθηκαν στην Μ. Ασία. Ο πρώτος του γυιός ο Γιώργος, γεννήθηκε το 1911 (πέθανε το 1995) ενώ ο μικρότερος, ο Βασίλης, γεννήθηκε το 1914 (πέθανε το 1998).

Η οικογένεια Πανηγύρη Παναγή λίγα χρόνια αφότου ξεριζωμένη ήρθε στον Πειραιά. Μπροστά ο Πανηγύρης Παναγής με την γυναίκα του.  Δεξιά πίσω τους, ο Γιώργος Παναγής και αριστερά με το σχολικό πηλίκιο ο Βασίλης Παναγής. (Η φωτογραφία έχει υποστεί επεξεργασία).

Με την προσφυγιά του 1922, ο Πανηγύρης Παναγής, με την οικογένειά του και τα ελάχιστα πράγματα που μπόρεσαν να πάρουν μαζί τους, αρχικά πέρασε στη Ρόδο όπου είχε κάποιους συγγενείς . Μάλιστα η σύζυγός του έραψε μέσα στα φουστάνια της μερικές λίρες και με αυτές επιβίωσαν τον πρώτο καιρό της προσφυγιάς.

Στη συνέχεια έφυγε από τη Ρόδο και εγκαταστάθηκε στον Πειραιά. Όπως γνωρίζουμε στον Πειραιά είχαν καταφύγει πάρα πολλοί από τους Μικρασιάτες πρόσφυγες του 1922. Μεταξύ των προσφύγων και αρκετοί οργανοποιοί. Έτσι, στον Πειραιά συγκεντρώθηκαν αρκετά εργαστήρια κατασκευής μουσικών οργάνων, τα οποία ανήκαν τόσο σε Έλληνες, όσο και σε Αρμένηδες πρόσφυγες. Οι οργανοποιοί αυτοί, ήταν ήδη πολύ καλοί τεχνίτες πριν έλθουν στον Πειραιά. Η φήμη τους σιγά σιγά εξαπλώθηκε και η τέχνη τους έγινε γνωστή σε όλη την Ελλάδα.

Εκεί στον Πειραιά, μαζί με τους άλλους πρόσφυγες οργανοποιούς, ξανάστησε ο Πανηγύρης Παναγής από την αρχή το εργαστήρι του και άρχισε να κατασκευάζει τα όργανα που γνώριζε από την Μ. Ασία (λαούτα, κιθάρες, μαντολίνα κτλ). Για βοηθούς του είχε τα δυό του αγόρια, τον Γιώργο και τον Βασίλη, που βέβαια σιγά σιγά έμαθαν την τέχνη του πατέρα τους και την συνέχισαν με μεγάλη επιτυχία, μετά τον θάνατό του.

Παρακάτω δημοσιεύουμε μια μοναδική φωτογραφία, του εργαστηρίου του Πανηγύρη Παναγή στον Πειραιά. Σε αυτήν απεικονίζεται καθιστός μπροστά στο εργαστήρι του ο Πανηγύρης Παναγής με τον μικρό του γυιό Βασίλη, όρθιο δίπλα στην είσοδο του εργαστηρίου, στον αριθμό 121 κάποιας οδού του Πειραιά που δυστυχώς δεν γνωρίζουμε. Από την εκτίμηση της ηλικίας του Βασίλη όπως φαίνεται στη φωτογραφία, την ημερομηνία γέννησής του (1914), καθώς και κάποιες άλλες οικογενειακές αναμνήσεις, εκτιμούμε ότι η φωτογραφία το πιθανότερο είναι να τραβήχτηκε μεταξύ 1938 και 1939. Στην βιτρίνα του εργαστηρίου στην πάνω σειρά υπάρχουν τέσσερα μαντολίνα, ενώ στην στην κάτω σειρά δύο κιθάρες, και ένα λαούτο. Ένα ακόμα λαούτο υπάρχει ακουμπισμένο όρθιο μέσα στο εργαστήριο. Είναι φανερό ότι εκείνη την εποχή το εργαστήριο δεν ασχολείτο ακόμη με το μπουζούκι, παρόλο ότι το όργανο αυτό είχε αρχίσει να έχει μεγάλη απήχηση και άνοδο.

Το εργαστήριο του Πανηγύρη Παναγή στον Πειραιά. Ο Πανηγύρης καθιστός στην καρέκλα του ενώ όρθιος με την ποδιά, ο μικρός του γυιός Βασίλης. (Η φωτογραφία έχει υποστεί επεξεργασία).

Ο Πανηγύρης Παναγής σύμφωνα με πληροφορίες που μας έδωσαν παλαιοί οργανοποιοί, έφτιαχνε καταπληκτικά λαούτα. Αναδημοσιεύουμε παρακάτω, φωτογραφίες από ένα λαούτο κατασκευής Πανηγύρη Παναγή. Την αρχική δημοσίευση των φωτογραφιών αυτών έκανε πριν από μερικούς μήνες στο Ρεμπέτικο Φόρουμ, το μέλος του «Γιάννης Τ«. Ο Γιάννης είναι ερασιτέχνης (αλλά αρκετά έμπειρος πλέον) οργανοποιός στην περιοχή της Σπάρτης και το συγκεκριμένο όργανο του το πήγε κάποιος για επισκευή.

Λαούτο Πανηγύρη Παναγή. Φωτογραφία Γιάννης Τ.

Το λαούτο έχει σκάφος κατασκευασμένο από έβενο, παλίσσανδρο και κελεμπέκι, και στο εσωτερικό του η ετικέτα γράφει:
Οργανοποιείον Πανηγύρη Παναγή
Κρεμμυδαρού 326
Πειραιεύς

Ταμπέλα στο εσωτερικό του λαούτου. Φωτογραφία Γιάννης Τ.

Η οδός Κρεμμυδαρού, βρίσκεται λίγα τετράγωνα από τον Σταθμό του Ηλεκτρικού στο Πειραιά με κατεύθυνση προς τη Δραπετσώνα.

Η διεύθυνση που υπάρχει μέσα στο όργανο δεν ταιριάζει με τον αριθμό 121 που φαίνεται στην παραπάνω μοναδική φωτογραφία του εργαστηρίου. Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι ο Πανηγύρης Παναγής άλλαξε τουλάχιστον μια φορά την διεύθυνση του εργαστηρίου του.

Ο Πανηγύρης Παναγής πέθανε λίγο πριν από το 1940. Δυστυχώς δεν γνωρίζουμε ακριβή ημερομηνία, όπως δεν γνωρίζουμε και την ημερομηνία γέννησής του.

Από τους Παναγήδες πρώτος ανέβηκε στην Αθήνα, όπου έφτιαξε το δικό του εργαστήριο ο Γιώργος Παναγής, στα 1938 ή 1939. Στη συνέχεια, μετά το θάνατο του πατέρα του, ενώθηκε μαζί του και ο αδελφός του Βασίλης για να δημιουργηθεί έτσι το εργαστήριο των Αδελφών Παναγή, που στη συνέχεια έγινε συνώνυμο των πολύ καλών κιθαρών και όχι μόνο.

Σε επόμενο ξεχωριστό άρθρο θα δημοσιεύσουμε λεπτομερή στοιχεία και φωτογραφίες των Αφών Παναγή σε διάφορες φάσεις της ζωής τους, καθώς και φωτογραφίες από το εργαστήριό τους στην Αθήνα.