Οι Αρμένιοι στην καταγωγή αδελφοί Απαρτιάν, είναι από τους πολύ ονομαστούς παλαιούς οργανοποιούς. Οι λαϊκές τους κιθάρες είναι σήμερα περιζήτητες. Παρόλα αυτά τα δημοσιευμένα στοιχεία γι’ αυτούς (όπως για τους περισσότερους άλλωστε παλαιούς οργανοποιούς), είναι ανύπαρκτα. Ευτυχώς που ο Άρτω Απαρτιάν (γιός του  Άρη Απαρτιάν), καταξιωμένος ηθοποιός του θεάτρου (και όχι μόνο) είχε την καλωσύνη να μας δώσει πολλές πληροφορίες και φωτογραφίες από το αρχείο του. Τον ευχαριστούμε πολύ.

Γρηγόρης Απαρτιάν (1898-1964)

Άρης Απαρτιάν (1919 – 2003)

Η οικογένεια του Χαρουτιούν ή Άρτω (Αναστάσιος) και της Σουλτανέ Απαρτιάν ήλθε στην Ελλάδα το 1922, με την καταστροφή της Σμύρνης. Η καταγωγή τους ήταν από το χωριό Συς της Μ. Ασίας (στην περιοχή της αρχαίας Κιλικίας). Η δουλειά του Άρτω Απαρτιάν στην πατρίδα του, ήταν “πραματευτής”.  Όταν οι Απαρτιάν ήλθαν στην Ελλάδα, είχαν 5 παιδιά. Τον Κρικόρ (Γρηγόρη), τον Αρίς (Άρη) και τις τρείς αδελφές τους. Είχαν ήδη πεθάνει 7 ακόμα παιδιά σε διάφορες ηλικίες.

Ο Γρηγόρης Απαρτιάν με τη μητέρα του και πιό πίσω ο Άρης Απαρτιάν, στις αρχές τις δεκαετίας του ’50.

Δεδομένου ότι ο Γρηγόρης ήταν ο μεγαλύτερος αδελφός ενώ ο Άρης ο μικρότερος, είχαν πολύ μεγάλη διαφορά ηλικίας μεταξύ τους (περίπου 22 χρόνια). Οι ακριβείς ημερομηνίες γέννησής τους δεν είναι γνωστές λόγω του ότι όταν ήλθαν από την Σμύρνη δεν είχαν έγγραφα μαζί τους. Ο Άρης γεννήθηκε το 1919 (ή το 1920) και άρα ο Γρηγόρης πρέπει να γεννήθηκε γύρω στα 1898.

Το ’22 ο Γρηγόρης Απαρτιάν ήταν ήδη ένας νεαρός άνδρας με ιδιαίτερες τεχνικές δεξιότητες σε διάφορες ειδικότητες. Ήταν αυτό που λέμε «πολυτεχνίτης». Μια από τις δουλειές που έκανε στη Σμύρνη ήταν η κατασκευή πηγαδιών. Όταν ήλθαν στην Αθήνα, ο Γρηγόρης ψάχνοντας για δουλειά, ανακάλυψε το εργαστήριο οργανοποιίας του Δ. Μούρτζινου (1857-1931). Πολύ συχνά πήγαινε και στεκόταν έξω από τη βιτρίνα και παρακολουθούσε τη διαδικασία της κατασκευής των οργάνων. Στην αρχή ο Μούρτζινος τον έδιωχνε δεδομένου μάλιστα ότι δεν μπορούσαν να συνεννοηθούν αφού ο Γρηγόρης τότε δεν γνώριζε ακόμα τα Ελληνικά. Όμως φαίνεται ότι οι ικανότητες του Γρηγόρη έπεισαν τον Δ. Μούρτζινο να τον πάρει τελικά ως βοηθό του. Έτσι ο Γρηγόρης Απαρτιάν είχε την τύχη να εξασκήσει τις δικές του δεξιότητες και να μάθει την τέχνη της οργανοποιίας δίπλα σε ένα πολύ σπουδαίο οργανοποιό. Αργότερα, στο εργαστήριο του Μούρτζινου εργάστηκαν και οι αδελφές του.


Ο Άρης Απαρτιάν στο εργαστήριό του. (Φωτογραφία Άρτω Απαρτιάν)

Σε λίγα χρόνια (μάλλον μετά το θάνατο του Δ. Μούρτζινου το 1931) ο Γρηγόρης έφτιαξε το δικό του εργαστήριο στον Πειραιά. Από την πλευρά του ο Άρης, παρόλο ότι τα πήγαινε καλά με τα μαθήματα και ήταν καλός μαθητής, λόγω των συνθηκών της εποχής, τελείωσε το Δημοτικό σχολείο και άρχισε να δουλεύει στο εργαστήριο του αδελφού του.  Ο Άρης Απαρτιάν όμως, λόγω της δίψας του να μορφωθεί, δεν εγκατέλειψε ποτέ το διάβασμα και με την πάροδο των χρόνων απέκτησε μεγάλη ευρυμάθεια.

Το εργαστήριο των Απαρτιάν ήταν στον Πειραιά στην οδό Ρετσίνα αριθμός 13Ε, στο ίδιο σημείο για πάνω από 60 χρόνια. Οι Απαρτιάν έφτιαχναν πάρα πολλά είδη οργάνων (κιθάρες, λαϊκές και κλασικές, μαντολίνα, μάντολες, λαούτα, μπουζούκια κ.ά (μέχρι και καλούπι για μπάντζο είχαν).  Τα ξύλα που χρησιμοποιούσαν στα όργανα τα αγόραζαν από τα ξυλεμπορικά που υπήρχαν στο τέλος της οδού Ρετσίνα, στις γραμμές του τραίνου.


Ο Άρης Απαρτιάν σε μια παρτίδα τάβλι με το φίλο του οργανοποιό Θόδωρο Μουντάκη

Ο Γρηγόρης ως πολλά χρόνια μεγαλύτερος από τον Άρη ήταν το αφεντικό και ιδιοκτήτης του οργανοποιείου. Ο Άρης ήταν απλά εργαζόμενος και έπαιρνε κάποιο μισθό. Το εργαστήριο πέρασε στο όνομά του Άρη, όταν πέθανε ο Γρηγόρης το 1964. Ο Άρης Απαρτιάν πέθανε το 2003 από καρκίνο στη σπονδυλική στήλη. Παρόλο ότι είχε πάρει σύνταξη από τη δεκαετία του 1980, το εργαστήριο  το κράτησε ανοικτό μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990. Οι δεσμοί φιλίας  με τους άλλους επαγγελματίες στα διπλανά μαγαζιά μετά τα τόσα χρόνια εργασίας στο ίδιο σημείο, ήταν τόσο ισχυροί γι αυτόν που τον έκαναν να μη θέλει να φύγει από την οδό Ρετσίνα. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα δεν άκουγε καλά και σε κάποιες δουλειές έπαιρνε μαζί του κάποιους φίλους για να ακούσουν αντί γι αυτόν.

Ο γιός του Άρη, ο Άρτω Απαρτιάν, δούλεψε στο εργαστήριο για δύο περίπου χρόνια αλλά τελικά τον κέρδισε μια άλλη μεγάλη τέχνη, η ηθοποιία. Σήμερα είναι ένας καταξιωμένος ηθόποιός του θεάτρου, έχοντας ερμηνεύσει πολύ σημαντικούς ρόλους στο αρχαίο δράμα και το κλασικό ρεπερτόριο. Επίσης έχει παίξει σε αρκετές κινηματογραφικές ταινίες και στην τηλεόραση.

 

Οι λαϊκές κιθάρες που κατασκεύασαν οι Αφοί  Απαρτιάν,  θεωρούνται σήμερα όργανα κορυφαίας ηχητικής ποιότητας και τα αναζητούν πολλοί μουσικοί του λαϊκού και ιδιαίτερα του ρεμπέτικου τραγουδιού.


Ταμπέλα από κιθάρα Γρ.Απαρτιάν κατασκευής 1959 με την φωτογραφία του, όπως συνηθίζονταν εκείνη την εποχή.


Ταμπέλα από κιθάρα Άρη Απαρτιάν κατασκευής 1969.