Οι Αρμένιοι στην καταγωγή αδελφοί Απαρτιάν, είναι από τους πολύ ονομαστούς παλαιούς οργανοποιούς. Οι λαϊκές τους κιθάρες είναι σήμερα περιζήτητες. Παρόλα αυτά τα δημοσιευμένα στοιχεία γι’ αυτούς (όπως για τους περισσότερους άλλωστε παλαιούς οργανοποιούς), είναι ανύπαρκτα. Ευτυχώς που ο Άρτω Απαρτιάν (γιός του Άρη Απαρτιάν), καταξιωμένος ηθοποιός του θεάτρου (και όχι μόνο) είχε την καλωσύνη να μας δώσει πολλές πληροφορίες και φωτογραφίες από το αρχείο του. Τον ευχαριστούμε πολύ.
Γρηγόρης Απαρτιάν (1898-1964)
Άρης Απαρτιάν (1919 – 2003)
Η οικογένεια του Χαρουτιούν ή Άρτω (Αναστάσιος) και της Σουλτανέ Απαρτιάν ήλθε στην Ελλάδα το 1922, με την καταστροφή της Σμύρνης. Η καταγωγή τους ήταν από το χωριό Συς της Μ. Ασίας (στην περιοχή της αρχαίας Κιλικίας). Η δουλειά του Άρτω Απαρτιάν στην πατρίδα του, ήταν “πραματευτής”. Όταν οι Απαρτιάν ήλθαν στην Ελλάδα, είχαν 5 παιδιά. Τον Κρικόρ (Γρηγόρη), τον Αρίς (Άρη) και τις τρείς αδελφές τους. Είχαν ήδη πεθάνει 7 ακόμα παιδιά σε διάφορες ηλικίες.
Ο Γρηγόρης Απαρτιάν με τη μητέρα του και πιό πίσω ο Άρης Απαρτιάν, στις αρχές τις δεκαετίας του ’50.
Δεδομένου ότι ο Γρηγόρης ήταν ο μεγαλύτερος αδελφός ενώ ο Άρης ο μικρότερος, είχαν πολύ μεγάλη διαφορά ηλικίας μεταξύ τους (περίπου 22 χρόνια). Οι ακριβείς ημερομηνίες γέννησής τους δεν είναι γνωστές λόγω του ότι όταν ήλθαν από την Σμύρνη δεν είχαν έγγραφα μαζί τους. Ο Άρης γεννήθηκε το 1919 (ή το 1920) και άρα ο Γρηγόρης πρέπει να γεννήθηκε γύρω στα 1898.
Το ’22 ο Γρηγόρης Απαρτιάν ήταν ήδη ένας νεαρός άνδρας με ιδιαίτερες τεχνικές δεξιότητες σε διάφορες ειδικότητες. Ήταν αυτό που λέμε «πολυτεχνίτης». Μια από τις δουλειές που έκανε στη Σμύρνη ήταν η κατασκευή πηγαδιών. Όταν ήλθαν στην Αθήνα, ο Γρηγόρης ψάχνοντας για δουλειά, ανακάλυψε το εργαστήριο οργανοποιίας του Δ. Μούρτζινου (1857-1931). Πολύ συχνά πήγαινε και στεκόταν έξω από τη βιτρίνα και παρακολουθούσε τη διαδικασία της κατασκευής των οργάνων. Στην αρχή ο Μούρτζινος τον έδιωχνε δεδομένου μάλιστα ότι δεν μπορούσαν να συνεννοηθούν αφού ο Γρηγόρης τότε δεν γνώριζε ακόμα τα Ελληνικά. Όμως φαίνεται ότι οι ικανότητες του Γρηγόρη έπεισαν τον Δ. Μούρτζινο να τον πάρει τελικά ως βοηθό του. Έτσι ο Γρηγόρης Απαρτιάν είχε την τύχη να εξασκήσει τις δικές του δεξιότητες και να μάθει την τέχνη της οργανοποιίας δίπλα σε ένα πολύ σπουδαίο οργανοποιό. Αργότερα, στο εργαστήριο του Μούρτζινου εργάστηκαν και οι αδελφές του.
Ο Άρης Απαρτιάν στο εργαστήριό του. (Φωτογραφία Άρτω Απαρτιάν)
Σε λίγα χρόνια (μάλλον μετά το θάνατο του Δ. Μούρτζινου το 1931) ο Γρηγόρης έφτιαξε το δικό του εργαστήριο στον Πειραιά. Από την πλευρά του ο Άρης, παρόλο ότι τα πήγαινε καλά με τα μαθήματα και ήταν καλός μαθητής, λόγω των συνθηκών της εποχής, τελείωσε το Δημοτικό σχολείο και άρχισε να δουλεύει στο εργαστήριο του αδελφού του. Ο Άρης Απαρτιάν όμως, λόγω της δίψας του να μορφωθεί, δεν εγκατέλειψε ποτέ το διάβασμα και με την πάροδο των χρόνων απέκτησε μεγάλη ευρυμάθεια.
Το εργαστήριο των Απαρτιάν ήταν στον Πειραιά στην οδό Ρετσίνα αριθμός 13Ε, στο ίδιο σημείο για πάνω από 60 χρόνια. Οι Απαρτιάν έφτιαχναν πάρα πολλά είδη οργάνων (κιθάρες, λαϊκές και κλασικές, μαντολίνα, μάντολες, λαούτα, μπουζούκια κ.ά (μέχρι και καλούπι για μπάντζο είχαν). Τα ξύλα που χρησιμοποιούσαν στα όργανα τα αγόραζαν από τα ξυλεμπορικά που υπήρχαν στο τέλος της οδού Ρετσίνα, στις γραμμές του τραίνου.
Ο Άρης Απαρτιάν σε μια παρτίδα τάβλι με το φίλο του οργανοποιό Θόδωρο Μουντάκη
Ο Γρηγόρης ως πολλά χρόνια μεγαλύτερος από τον Άρη ήταν το αφεντικό και ιδιοκτήτης του οργανοποιείου. Ο Άρης ήταν απλά εργαζόμενος και έπαιρνε κάποιο μισθό. Το εργαστήριο πέρασε στο όνομά του Άρη, όταν πέθανε ο Γρηγόρης το 1964. Ο Άρης Απαρτιάν πέθανε το 2003 από καρκίνο στη σπονδυλική στήλη. Παρόλο ότι είχε πάρει σύνταξη από τη δεκαετία του 1980, το εργαστήριο το κράτησε ανοικτό μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990. Οι δεσμοί φιλίας με τους άλλους επαγγελματίες στα διπλανά μαγαζιά μετά τα τόσα χρόνια εργασίας στο ίδιο σημείο, ήταν τόσο ισχυροί γι αυτόν που τον έκαναν να μη θέλει να φύγει από την οδό Ρετσίνα. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα δεν άκουγε καλά και σε κάποιες δουλειές έπαιρνε μαζί του κάποιους φίλους για να ακούσουν αντί γι αυτόν.
Ο γιός του Άρη, ο Άρτω Απαρτιάν, δούλεψε στο εργαστήριο για δύο περίπου χρόνια αλλά τελικά τον κέρδισε μια άλλη μεγάλη τέχνη, η ηθοποιία. Σήμερα είναι ένας καταξιωμένος ηθόποιός του θεάτρου, έχοντας ερμηνεύσει πολύ σημαντικούς ρόλους στο αρχαίο δράμα και το κλασικό ρεπερτόριο. Επίσης έχει παίξει σε αρκετές κινηματογραφικές ταινίες και στην τηλεόραση.
Οι λαϊκές κιθάρες που κατασκεύασαν οι Αφοί Απαρτιάν, θεωρούνται σήμερα όργανα κορυφαίας ηχητικής ποιότητας και τα αναζητούν πολλοί μουσικοί του λαϊκού και ιδιαίτερα του ρεμπέτικου τραγουδιού.
Ταμπέλα από κιθάρα Γρ.Απαρτιάν κατασκευής 1959 με την φωτογραφία του, όπως συνηθίζονταν εκείνη την εποχή.
Ταμπέλα από κιθάρα Άρη Απαρτιάν κατασκευής 1969.
14 Σχόλια
Comments feed for this article
Δευτέρα 28 Σεπτεμβρίου 2009 στις 6:59 μμ
Νικόλας Τσαφταρίδης
Για άλλη μια φορά μπράβο Παναγιώτη. Τα ιστορικά στοιχεία που έχουμε για τους οργανοποιούς είναι λίγα, διεσπαρμένα και πολλές φορές μη επιστημονικά τεκμηριωμένα. Η κατάθεση, καταγραφή κσι έκθεση τους θα βοηθήσουν σημαντικά στην ανάπτυξη μιας ιστοριογραφίας της ελληνικής οργανοποιίας.
Νικόλας Τσαφταρίδης
Τετάρτη 5 Μαΐου 2010 στις 4:02 μμ
Λαϊκή κιθάρα Γρηγόρη Απαρτιάν κατασκευής 1954 « Έλληνες Οργανοποιοί
[…] Το blog Έλληνες Οργανοποιοί” έχει αναφερθεί στο παρελθόν αρκετές φορές στους αδελφούς Απαρτιάν. Για μια αρκετά λεπτομερή περιγραφή της ιστορίας των αδελφών Απαρτιάν, μπορείτε να διαβάσετε εδώ. […]
Τετάρτη 28 Ιουλίου 2010 στις 8:31 πμ
Γιαννης Μακριδης
Πωπω με εστειλες τωρα…
Ακομα μου ερχεται η μυρωδια απο την κολα στο μαγαζι του Μπαρμπα Αρη που πηγαινα μικρος να »βοηθησω». Πιο πολυ για να σκαλισω πηγαινα απο περιεργεια σαν παιδι. Πολυ καλος φιλος με τον πατερα μου που ειχε μαγαζι παραδιπλα για χρονια. Εχουμε τεσσερις κιθαρες απο τα μαγικα χερια του Μπαρμπα Αρη. Αυτος με εμαθε και Γκιουλ!!! (οποιος ξερει, ξερει…).
Ο πατερας μου ξερει πολλα πραγματα γι’αυτον που μου εχει διηγηθει, οπως και καποιες φωτο απο οτι θυμαμαι. Απο οτι ξερω απο τον πατερα μου τα μαντολινα ηταν η »σπεσιαλιτε» του αλλα και απο κιθαρες απ’οσο ξερω απο πρωτο χερι εβγαζε διαμαντια. Και οχι μονο λαικές αλλα και κλασσικες και φλαμενγκο.
Δυστυχως την σελιδα αυτην την βρηκα ψαχνοντας για τον θανατο του γιου του Αρτω, αιωνια τους η μνημη και των δυο…
Τετάρτη 28 Ιουλίου 2010 στις 4:38 μμ
ΚαΠα
Από το παραπάνω μήνυμα του Γιάννη Μακρίδη πληροφορήθηκα το θάνατο του Άρτω Απαρτιάν. Τον είχα γνωρίσει πριν από μερικά χρόνια στο πλαίσιο της έρευνάς μου για τους παλαιούς οργανοποιούς. Με είχε δεχθεί στο σπίτι του και μου είχε παραχωρήσει απλόχερα όσα στοιχεία είχε για τον πατέρα του Άρη και τον θείο του Γρηγόρη Απαρτιάν. Με την ευκαιρία εκείνη είχαμε κάνει μια μεγάλη συζήτηση για διάφορα πράγματα, όπως την τέχνη, την ζωή κτλ
Παρόλο που δεν είχαμε κάνει παρέα, νομίζω ότι υπήρξε μεταξύ μας αλληλοεκτίμηση. Μάλιστα πριν λίγο καιρό με είχε πληροφορήσει για τις δικές του δραστηριότητες και τα σχέδιά του. Έτσι ειλικρινά νοιώθω σαν να έφυγε ένας δικός μου άνθρωπος. Θα τον θυμάμαι πάντα!
Ώρα σου καλή Άρτω! Συλλυπητήρια στους δικούς του!
Δευτέρα 9 Αυγούστου 2010 στις 6:11 μμ
Νάνσυ
Μόλις γύρισα από το πατρικό μου στην Πάτρα όπου ανέσυρα από το πατάρι την κιθάρα του συγχωρεμένου του πατέρα μου, ντράμερ στο επάγγελμα- κιθάρα έπαιζε για συνοδεία δική του και των φίλων του στο τραγούδι. Ανήκε πρώτο χέρι στον φίλο του, Τονυ Μαρούδα. Είδα την εσωτερική ταμπέλα όπως στην πρώτη φωτογραφία αυτής της σελίδας και αναζήτησα πληροφορίες στο δίκτυο. Συγχαρητήρια για το υλικό που ανεβάζετε. Συγκινήθηκα και αναρωτιέμαι εάν υπάρχει κάποιος συντηρητής να με βοηθήσει να την επαναφέρω- είναι σε εξαιρετική κατάσταση γενικά.
Ευχαριστώ για την ανοχή της πολυλογίας.
Δευτέρα 9 Αυγούστου 2010 στις 11:58 μμ
ΚαΠα
Αγαπητή Νάνσυ καλώς ήλθες στην παρέα μας. Όλοι οι οργανοποιοί θα μπορούσαν να συντηρήσουν την κιθάρα σου. Απλώς για όργανα που έχουν κάποια αξία πραγματική και ιστορική, θα πρέπει κανείς να επιλέξει οργανοποιό με εμπειρία που θα σεβαστεί την δουλειά του αρχικού παλαιού κατασκευαστή ώστε οι όποιες επεμβάσεις να μην αλλάξουν τον χαρακτήρα του παλαιού οργάνου.
Έτσι πριν την όποια τελική απόφαση και εφόσον δεν υπάρχει ιδιαίτερη βιασύνη, μια μικρή «έρευνα αγοράς» θα ήταν νομίζω σκόπιμη.
Δευτέρα 29 Νοεμβρίου 2010 στις 3:43 μμ
Aris Apartian 2os
Kalispera. Eimai o eggonos tou Ari Apartian kai gios tou Artw Apartian. To arthro einai poli omorfo kai m aresei idiaitera. Apla tha ithela sto shmeio: «Η οικογένεια του Αρουτιόν ή Άρτω (Αναστάσιος)», na pw pws den einai «Αρουτιον» alla «Χαρουτιουν». Ama den sas einai diskolo parakalw na diorthwthei.
Eyxaristw.
Δευτέρα 29 Νοεμβρίου 2010 στις 5:46 μμ
ΚαΠα
Αγαπητέ Άρη καλησπέρα. Χαίρομαι ιδιαίτερα που σου άρεσε το άρθρο, όπως άλλωστε είχε αρέσει και στον πατέρα σου. Μόνο λίγο τον είχα γνωρίσει, αλλά οι εντυπώσεις μου από αυτήν την γνωριμία ήταν οι καλύτερες. Εξ άλλου όλες οι πληροφορίες που αναφέρονται στο άρθρο, οφείλονται στην γεναιοδωρία του πατέρα σου, να μου εμπιστευθεί την ιστορία των Απαρτιάν και να μου δόσει φωτογραφικό υλικό.
Ευχαρίστως θα διορθώσω το όνομα όπως μου το γράφεις.
Δευτέρα 29 Νοεμβρίου 2010 στις 8:42 μμ
Aris Apartian 2os
H parousiash ths istorias twn Apartian alla kai tou onomatos mas, me siginei idiaitera.
Egw Eyxaristw.
Σάββατο 30 Ιουλίου 2011 στις 10:06 μμ
silbergaul
Hi, greetings from cold Germany. Google translated, and I am glad to finally have found information on Gregor Apartian. I bought a parlor guitar of his built in 1940 some 15 years back, and I always found it very charming. The photo on the label (from the 1930s) shows a younger Apartian, but the face is the same. Thank you very much for sharing the information about him.
Κυριακή 31 Ιουλίου 2011 στις 10:31 μμ
ΚαΠα
Hi Silbergaul,
Thanks for visiting my blog. It’s good to hear that this helped you to find the information you were looking for. Apartian guitars are very good instruments and you are lucky you own one of them.
I would very much appreciate if you please send me some photos of your guitar and one of the label from the inside of the guitar.
p.kagiafas@gmail.com
Δευτέρα 31 Οκτωβρίου 2011 στις 12:36 μμ
Κιθάρα Γρηγόρη Απαρτιάν κατασκευής 1940 « Έλληνες Οργανοποιοί
[…] Απαρτιάν μπορείτε να διαβάσετε σε παλαιότερο άρθρο εδώ. Like this:LikeBe the first to like this […]
Πέμπτη 20 Οκτωβρίου 2022 στις 6:23 μμ
Γιώργος Βενέτης
Έχω στα χέρια μου ένα κιθαρόνι κατάκευης Μουρνζινου που θέλω να πουλήσω θέλω αν μπορεί κάποιος να την κοστολόγηση .
Ευχαριστώ
Υρ.δεν βλέπω επιλογή για να ανεβάσω φωτογραφίες
Πέμπτη 20 Οκτωβρίου 2022 στις 6:51 μμ
ΚαΠα
Καλησπέρα! Πάντοτε οι τιμές των παλαιών οργάνων (και γενικότερα των αντικειμένων τέχνης) εξαρτώνται από την προσφορά και την ζήτηση αλλά και από την λειτουργική κατάσταση του συγκεκριμένου οργάνου. Ο κάθε ιδιοκτήτης μπορεί να ζητήσει ότι νομίζει. Μπορείτε αν θέλετε να μου στείλετε φωτογραφίες στο email: kagiafas papaki outlook.com